Το Γνωσιακό – Συμπεριφοριστικό μοντέλο στο χώρο της ψυχοθεραπείας

Η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Θεραπεία (ΓΣΘ) αποτελεί, σήμερα, μία από τις πιο διαδεδομένες μορφές ψυχοθεραπείας. Πρόκειται για μια θεραπευτική προσέγγιση με επιστημονικά αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση πολλών διαφορετικών ψυχολογικών διαταραχών, όπως προκύπτει από εκατοντάδες κλινικές μελέτες. Η επιρροή και η εμβέλεια της ΓΣΘ μεγαλώνει ταχύτατα από τότε που πρωτοπαρουσιάστηκε, τη δεκαετία του 1960, και είναι ένα μοντέλο που εφαρμόζεται ευρέως σε πλαίσια ψυχικής υγείας παγκοσμίως. Συγκριτικά με άλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, η ΓΣΘ προσανατολίζεται στο παρόν, χρησιμοποιώντας όμως και στοιχεία από το παρελθόν, είναι συνήθως περιορισμένη σε διάρκεια και εστιάζει στην επίλυση των προβλημάτων/δυσκολιών το ατόμου στο εδώ και τώρα.

Η επιρροή της σκέψης μας στο συναίσθημα και τη συμπεριφορά μας

Η ΓΣΘ βασίζεται στο γνωσιακό μοντέλο, το οποίο πρεσβεύει πως ο τρόπος που οι άνθρωποι σκέφτονται και ερμηνεύουν τις διάφορες καταστάσεις ή γεγονότα στη ζωή, επηρεάζει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους.

Ας δώσουμε, όμως, ένα παράδειγμα για να γίνει κατανοητή η παραπάνω υπόθεση: Ο Γιάννης όταν του έγινε πρόταση για προαγωγή στη δουλειά του, σκέφτηκε «Τι ωραία ευκαιρία! Θα εμπλακώ σε νέες, ενδιαφέρουσες προκλήσεις και θα πληρώνομαι καλύτερα». Αυτές οι σκέψεις του δημιούργησαν συναισθήματα χαράς και ικανοποίησης, με αποτέλεσμα να δεχτεί την πρόταση που του έγινε. Ο Κώστας, στον οποίο έγινε μια παρόμοια πρόταση προαγωγής, σκέφτηκε «Θα μαζευτούν πολλές ευθύνες πάνω από το κεφάλι μου…δεν πρόκειται ποτέ να καταφέρω να ανταποκριθώ». Τα συναισθήματα που ακολούθησαν ήταν άγχος και απελπισία, και το αποτέλεσμα ήταν ο Κώστας να απορρίψει την πρόταση για προαγωγή. Όπως φαίνεται από το παραπάνω παράδειγμα, πρόκειται για μια ίδια κατάσταση, που αντιμετωπίζουν δύο ξεχωριστά άτομα, αλλά ο τρόπος που σκέφτεται και την αντιλαμβάνεται ο καθένας είναι διαφορετικός. Κατά συνέπεια, τα συναισθήματα και η συμπεριφορά του καθενός, σχετικά με την κατάσταση, διαφέρουν. Άρα, δεν είναι η κατάσταση που επηρεάζει απευθείας το πώς οι άνθρωποι αισθάνονται και ενεργούν, αλλά μάλλον οι σκέψεις τους αναφορικά με την κατάσταση. Πολλές φορές, όταν είμαστε αναστατωμένοι, η οπτική γωνία από την οποία βλέπουμε τα πράγματα μπορεί να είναι λανθασμένη και οι σκέψεις μας να μην συμφωνούν απαραίτητα με την πραγματικότητα.

Πώς λειτουργεί η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Θεραπεία και ποιος ο ρόλος του θεραπευτή

Η ΓΣΘ προϋποθέτει την ύπαρξη μιας συνεργατικής σχέσης μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου, όπου έμφαση δίνεται στην ενεργό συμμετοχή και των δύο σε όλα τα στάδια της θεραπείας. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο του συγκεκριμένου μοντέλου είναι ότι έχει δομή, η οποία μεγιστοποιεί την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Αυτό σημαίνει ότι βάζουμε συγκεκριμένους στόχους, «καταστρώνουμε» ένα πλάνο για το πώς θα κινηθούμε σε σχέση με τους στόχους αυτούς και εφαρμόζουμε μία ποικιλία τεχνικών με σκοπό να τους εκπληρώσουμε και να πετύχουμε την αλλαγή.

Ένας θεραπευτής εξειδικευμένος στην ΓΣΘ μπορεί να βοηθήσει το θεραπευόμενο να αναγνωρίσει της σκέψεις που του προκαλούν δυσφορία και να αξιολογήσει πόσο ρεαλιστικές είναι οι σκέψεις αυτές. Στη συνέχεια, ο θεραπευόμενος εκπαιδεύεται στο να αλλάζει το δυσλειτουργικό τρόπο σκέψης του. Όταν, λοιπόν, το άτομο αρχίσει να σκέφτεται πιο ρεαλιστικά και λειτουργικά, αρχίζει να αισθάνεται και καλύτερα. Η θεραπεία δίνει εξίσου μεγάλη έμφαση στην επίλυση των προβλημάτων του ανθρώπου που ζητά βοήθεια, την τροποποίηση διαφόρων πιστεύω/ιδεών του που δεν τον βοηθούν στην ζωή του, τη βελτίωση του τρόπου που σχετίζεται διαπροσωπικά και την αλλαγή των συμπεριφορών που δεν τον ωφελούν στην καθημερινότητά του. Σκοπός, λοιπόν, είναι να κατακτήσει ο θεραπευόμενος όλες τις παραπάνω δεξιότητες, κατά τη διάρκεια της θεραπείας του, και να συνεχίσει να τις χρησιμοποιεί και μετά το τέλος αυτής, διαθέτοντας, πλέον, νέα και αποτελεσματικά εφόδια για να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της ζωής.

Πηγές:

– Wright, J. H., Basco, M. R & Thase, M. E. (2006). Learning Cognitive-behavior Therapy: An Illustrated Guide. Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
– Beck, J. S. (2011). Cognitive Behavior Therapy: Basics and Beyond (2nd ed.). New York: Guilford Press.
– Cbt faqs. (n.d.). Rettrieved from www.beckinstitute.org/get-informed/cbt-faqs